Sfidat e imanit në rrethanat bashkëkohore

Në dhjetëvjetëshin e parë të shekullit XXI tokat shqip- tare e sidomos Kosova po përjetojnë një periudhë tran- zitore: atë të ndërrimit të sistemeve apo zëvendësimit të sistemit socialisto-komunist me kapitalizmin, respekti- visht në sistemin e vlerave shekullariste apo të asaj që sot quhet sistemi politik demokratik dhe ekonomia e tregut. Ky tranzicion normalisht sjell ndryshime jo vetëm në rrafshin politik e ekonomik, por edhe në rrafshin social, kulturor dhe në atë që do të thosha krucial, në rrafshin besimor. Shtrohet pyetja kyçe: ç sjellin këto ndryshime në aspekt të fesë dhe besimit? A ka pasoja dhe rreziqe dhe si të ballafaqohemi me to me sukses? Duke i marrë parasysh lëvizjet botërore, mënyrën elektronike e satelitore të ko- munikimit, ky rrezik nuk është akut vetëm për një pjesë të botës myslimane, por për krejt botën islame dhe pjesë të tjera ku myslimanët jetojnë si pakicë fetare, kulturore apo nacionale.

Liritë fetare në fund të shekullit XX dhe në fillim të she- kullit XXI nuk duhet të na mashtrojnë dhe vënë në gjumë, kundrejt ndikimeve indirekte dhe të fshehta ideologjike në qenien e brendshme të myslimanit, të shpirtit apo besi- mit të tij. Edhe pse feja apo besimi në një pjesë të konside- rueshme të botës pranohet si pjesë legjitime e të drejtave njerëzore dhe mund të manifestohet botërisht, rregullimi shoqëror shekullar e laik i tregut vetëm e ka ndërruar mo- delin komunist, por nuk i ka eliminuar format e ndikimit, madje i ka bërë edhe më të rrezikshme për zhvillimin normal të myslimanëve.
Rreziku i parë për fenë dhe besimin në shoqërinë bash- këkohore konsiston në "frymën lëvizëse" e cila synon vazhdimisht në rritjen materiale, që asnjëherë nuk pu- shon. Sipas ideologëve të modernizmit, rënia e synimit për rritje të vazhdueshme të të mirave materiale do të tho- të shkatërrim, vdekje. Në këtë ide ata ushqehen nga teoria e Darvinit se vetëm më i fuqishmi mbijeton, duke iu për- shtatur rrethanave të reja. Ideja e synimit drejt më të mi- rës, në parim, nuk është kundër Islamit, sikur ky parim te perëndimorët të mos reduktohej përjashtimisht në rritjen dhe zhvillimin material.
Pasoja e qëndrimit për vrap të përhershëm drejt fitimit më të madh e vrazhdëson dhe e ngurtëson njeriun. Edhe pse ky synim është një "religjion i forcës dhe i fuqisë", ata përpiqen ta kamuflojnë me terma të kapshëm dhe tër- heqës, si: garë e tregut apo garë ndërmjet subjekteve për ta shpënë bashkësinë përpara. Profili i këtij "religjioni të forcës dhe fuqisë" është aftësia e njeriut afarist që në këtë luftë të grabisë sa më shumë para për vete dhe për "bo- sin" e tij, apo siç shprehet nga një dijetar mysliman që kjo klimë moderne është "pikëpamja filozofike e botës, pra është xhungla në të cilën luftojnë kthetrat dhe dhëmballa". Afaristi besimtar do të gjendet në pozitë të palakmueshme mes ligjeve të tregut të lirë. Ai do të ndodhet përballë di- lemës: të shndërrohet në njeri apo në grup egoist që gru- mbullon sa më shumë para apo të ndjekë rrugën e besimit të bërjes mirë dhe kundëregoizmit, por që e bëjnë të do- bët materialisht. Në një anë kemi financierin apo investue- sin modern që synon të grumbullojë sa më shumë para në këtë botë dhe çdo ide tjetër e konsideron papjekuri, madje
edhe çmenduri dhe në anën tjetër kemi financierin apo in- vestuesin që financon apo investon në rrugën e Zotit dhe fitimi i së cilës është 700 herë më i madh, duke u mbësh- tetur në ajetin kuranor; në të cilin Allahu i Lartmadhëruar thotë:
"Ata të cilëtpasurinë e vet e shpenzojnë në rrugë tëAlla- hut i ngjajnë shemhullit të një kokrre prej së cilës mbijtië shtatë kallinj e në seciliti kalli nga tijëqitid kokrra. Dhe Allahu ia shumëfisltoti kujt doAi; Allahu, ka horizont të gjerë të dijes." (El-Bekare, 261).
Në këtë ambient të ngatërruar me interesa të shumta in- dividuale e grupore të shumë pikëpamjeve, për ekonomis- tin, investuesin, tregtarin besimtar e të sinqertë paraqiten shumë rreziqe dhe pakënaqësi. Dikush këto rreziqe i ka kategorizuar në tri grupe kryesore:
- Rreziqet lidhur me punën dhe fitimin haram;
- Rreziqet lidhur me rrënimin e barazpeshës ndërmjet ibadetit dhe punës;
- Rreziqet lidhur me protestën e njeriut kundër vullnetit dhe rendit të Allahut në Tokë.

Kurani dhe hadithi me rigorozitet i përcaktojnë kufijtë e haramit dhe veprimeve që e përcjellin haramin. Secili mysliman e di se çdo veprim lidhur me prodhimin, trans- portin dhe shpërndarjen e haramit është i ndaluar. Në këtë kategori, ndër të tjera, bëjnë pjesë prodhimi i pijeve alkoolike, drogave dhe narkotikëve, mishit dhe yndyrës së derrit dhe përpunimeve të tyre, përmbajtjet pornografike dhe të gjitha ato veprime që çojnë apo ndihmojnë të se- ndërtohet një haram.
Në vendin tonë; ndonëse vend me përqindje gati maksi- male të myslimanëve, janë të pakta objektet pa shitje apo shërbim të alkoolit. E njëjta gjë vlen edhe për objektet ho- telerike të restoranteve, qebaptoreve, byrektoreve, ëmbël- toreve, të cilat përdorin përmbajtje haram për prodhimin e produkteve të tyre, por njëkohësisht gjatë ditëve të ra- mazanit shërbejnë ushqime e pije. Lëre që nuk dëshirojnë ta ndalin punën gjatë ditës së ramazanit, por së paku nuk shkruajnë ndonjë porosi se besimtarët duhet të agjërojnë, ndonjë porosi të ngjashme me atë në pako të duhanit, se duhani dëmton shëndetin. Po kështu veprojnë edhe shito- ret e tekstilit, të cilët shesin rroba e veshje provokuese, ek- stravagante. Kështu veprojnë edhe gazetat e televizionet e myslimanëve: janë plot me reklama pornografike, pastaj me reklama fallxhorësh, me mashtrues të cilët shërojnë çdo gjë të gjallë apo me horoskopë të cilët merren me të ardhmen e njerëzve.
Shkaku i gjithë kësaj nuk duhet kërkuar jashtë myslimanëve. Besimi i dobët dhe interesi për fuqi më të madhe ma- teriale ka ndikuar që të bëhemi edhe vetë pre e këtyre ga- bimeve. E qartë se afarizmi bashkëkohor është i bazuar në trendet momentale, por pikërisht aty është shfrenimi dhe çdo gjë që e ndihmon atë. Njerëzit e blejnë atë që është jo- shëse dhe e ëmbël, pa çarë kokën se çfarë përmbajtjeje ka. Ky afarizëm aktual ka fitim dhe njerëzit vrapojnë drejt kë- tij fitimi. Ta marrim për shembull muzikën (komerciale). Nuk kam asgjë kundër muzikës si e tillë dhe nuk bëj pjesë ndër ata që e ndalojnë si të tillë. Por sot në muzikë më së paku ka muzikë, më së paku ka këngë. Edhe pse këndohet (bëhet zhurmë), në muzikën aktuale në rend të parë është klipi (reklama), zakonisht me femra gjysmëlakuriqe, me vallëzime provokuese, me tekst provokues, përplot shund e kiç dhe askund vlerë muzikore. Shikoni për një javë tele- vizionin dhe do të vëreni dhjetëra emisione për gjoja kë- ngëtarë të caktuar. Gazetari e eksploron këngëtarin nga të gjitha këndet: Sa vjeç je? Sa femra/meshkuj ke ndërruar deri tani? A bashkëjeton dhe me kë? Çfarë kënge do të na prezantosh? Ku e ke bërë klipin? Çfarë alkooli e duhani pi?, etj., etj., etj. Por në ekranet televizive nuk sheh asnjë shkencëtar, intelektual apo mendimtar (të paangazhuar politikisht). Ai duhet ta vetëfinancojë punën shkencore, ta botojë veprën dhe në fund të marrë kredi që të paguajë borxhin për veprën e botuar, sepse bankroton, pa dyshim. Televizioni i kushton shumë rëndësi natës së shtrigave (irlandeze), thuajse ne nuk i kemi shtrigat tona, i kushton rëndësi ditës së shën Valentinit (pagan i veshur me petk kristian) thuajse ne nuk kemi ditë më të mira, ditës së 8 Marsit (komunist) thuajse ne nuk kemi ditë më të mira për femrën se sa kjo ditë etj.etj. Por shikoni, nata e Baj- ramit të Kurbanit të vitit 2010 kaloi pa asnjë emision të drejtpërdrejtë në ndonjë televizion kombëtar të Kosovës, e lëre më që këtë ta bëjë Top-Chaneli i socialistëve (enve- ristëve) në Shqipëri.
Mbetet që të gjithë ne ta analizojmë të shkuarën tonë, të bëjmë plane për të ardhmen tonë, por nën thjerrëzën e hallallit.

Baraspesha në çdo gjë është rregull islam. Allahu i lartë- suar e ka vendosur Universin në baraspeshë absolute. Çdo prishje e këtij rendi do të çojë në parregullsi dhe kaos. Por ky rregull nuk është vetëm në botën përreth nesh, por edhe në aktivitetet tona, sikurse është ibadeti; puna, pushimi etj. Skajshmëritë nuk ekzistojnë: braktisja e punës dhe dhënia pas përtacisë qëllimisht. Në këtë rregull nuk bëjnë pjesë të sëmurët, të pafuqishmit etj. (El-Bekare, 273). Por nuk ekziston as skaji tjetër, braktisja e plotë e ibadetit, duke u dhënë pas lakmisë dhe pangimësisë për të mira materiale e luks, duke e harruar plotësisht Krijuesin. Çdo mysliman e ka për obligim ta gjejë kombinimin e tij të ibadetit dhe punës ashtu si i pëlqen brenda këtyre kufijve të përcaktuar. Nuk duhet harruar se puna i përshtatet kërkesave tëjesë e jo feja kërkesave tëpunës.
Në kohën aktuale; të një dinamike të tmerrshme, në afa- rizëm dhe kudo tjetër; besimtari si njeri afarist duhet të bë- het këmbëngulës dhe të qëndrojë i pathyeshëm përballë sfidave. Janë tri shkallë të cilat duhet t'i ruajmë:
- Rrënimi i baraspeshës ndërmjet ibadetit, punës dhe kohës kushtuar familjes. Puna e tepëruar nga lak- mia për fitim, në garë për t'ua kapërcyer të tjerëve është një faktor me rëndësi në prishjen e baraspeshës ndërmjet faktorëve që i përmendëm më sipër, duke harruar "mesin e artë" që e porosit mësimi islam.
Siç na ka mësuar Muhammedi (a.s.), ne duhet të gjejmë kohë edhe për ibadetet, por edhe për punën dhe kohën e lirë. Nuk mund të pranojmë që të na kalojë një kohë e gjatë pa lexuar, prej nga do të nxjerrim mësime për jetën e përditshme.
Ndodh që njëri prind ose të dy prindërit janë të punë- suar. Ata kthehen të lodhur dhe me ngarkesat e punës. Kohë për gruan dhe fëmijët shumë pak apo aspak. Fëmi- jët kryesisht i janë lënë mjeteve elektronike apo stacione- ve të shumta televizive dhe ambientit në rrugë e shkollë. Besimtarët e tillë gjejnë pak kohë për islam dhe literaturë islame. Sa më shumë të zgjatë koha në këtë mënyrë aq më larg Islamit është besimtari. Nëse nuk do të gjendemi në mënyrë të rregullt, kjo do të jetë shkalla e parë e shkatërri- mit tonë, por nëse do të gjendemi si duhet, kjo do të jetë vija e parë e luftës.
Shkalla vijuese në rrugën e shkatërrimit të imanit, krye- rja jo e rregullt e obligimeve fetare apo braktisja e tërësi- shme e tyre. Përkundërpengesave që mund të dalin njeriu duhet t'i kryejë obligimet fetare, si namazin etj.
"Ruatti kohët efaljes si edhe atë të tnesmen dhe para Allahut qëndroni tne përulje! Nëse frikësoheni, atëherë duke ecur ose kaluar, por kur tëjeni të sigurt përtnendeni Allahun ashtu siç ju ka tnësuar Ai për atë që nuk e keni ditur." (El-Bekare, 238-239)
Shkalla e tretë në rrugën e shkatërrimit është vrasja e zemrës duke e harruar Allahun (xh.sh.). Dinamika e jetës bashkëkohore nuk lejon komoditet në punë, por angazhim maksimal. Kjo bëhet kryesisht për qëllime të përfitimeve maksimale materiale. Mirëpo, punëtori krahas idealit që rrogën duhet ta fitojë hallall, në kohën e lirë duhet të preo- kupohet me vetveten e jo me angazhimet e punëdhënësit dhe përfitimet gjithnjë në rritje të shefit të tij. Ai duhet të kujdeset që preokupim t'i bëhet Allahu (dhikr'ull-llah)
J
e jo euro, dollari etj. Allahu i lartësuar këtë e quan ^SI * 1H "të përmendurit e Allahut është vepër më em - dhe". (El-Ankebut, 45) Nëse gjendja pa Zot, respektivisht gjendja me përkujtim të zbehtë të Zotit zgjat një kohë më të gjatë, atëherë rreziku që zemra të vdesë është i madh, kurse njeriu do të humbë të ardhmen e vet. Këtë gjendje e përshkruan vetë Allahu i lartësuar:
"O besimtarë, le të tnos ua largojë pasuria dhe fëmijët tuaj vëtnendjen ngaAllahu. Kuslt bën ashtu, hej, ata janë të hutnbur." (El-Munafikun, 63)
Duhet theksuar se afarizmi bashkëkohor dhe ambienti që na rrethon është njëlloj makine, e cila dëshiron të nën- shtrojë çdo gjë para vetes. Nëse diçka i kundërvihet, ajo synon ta nënshtrojë dhe thyejë tërësisht. Kundërvënia cilësore ndaj kësaj tendence është një përpjekje e madhe (xhihad i madh). Mënyrat e kundërvënies janë tri llo- jesh: me forcë (kujdestari ndaj klientit të tij), me këshillë a shkrim apo me mospajtim me zemër ndaj të keqes që sheh.

Shikuar nga këndi islam, njeriu dhe fati i tij nuk janë në duar të njeriut. Njeriu e shfry tëzon jetën e tij dhe për këtë i jep llogari Krijuesit. Këtu konsiston pesha e rëndë e mëka- tit të vetëvrasjes apo të dëmtimeve të vetvetes. Por kjo nuk do të thotë që njeriu është një automat që zbaton urdhrat nga jashtë dhe nuk zotëron kurrfarë lirie. Këtë çështje do të përpiqemi ta shpjegojmë nëpërmjet tri institucioneve, nëpërmjet tri parimeve: nijetit (qëllimit), duasë (lutjes) dhe xhuhdit (angazhimit). Këto janë tri të drejtat e tij por njëkohësisht edhe tri përgjegjësitë e tij në të gjitha aktivi- tetet tokësore, kurse rezultati i përket Krijuesit.
Nijeti. Çështja e parë që shtrohet para nesh është për- gjigjja në pyetjen përse e bëj unë këtë gjë, për dashuri të kujt, për çfarë interesash? Mos vallë dëshiroj lavdinë, namin dhe respektin? Mos vallë dëshiroj famën si i men- çur, i aftë apo të ndiej kënaqësi personale se qenkam më i miri?! Çfarëdo implikimesh të jashtme në nijet e dëm- tojnë e mbase edhe e shkatërrojnë veprimin tonë, sepse çdo gjë në islam duhet të jetë në emër të Allahut dhe të askujt tjetër. Nëse jemi deklaruar se këtë punë do ta bëjmë në emër të Zotit, atëherë të gjitha aktivitetet intelektuale, fizike dhe shpirtërore duhet të jenë tok në një: Çdo gjë në emër të Krijuesit.
Duaja. Çështja e dytë është e drejta jonë dhe ne kemi përgjegjësinë t'i drejtohemi Krijuesit tonë me dua (lutje) për t'i shfaqur vetes dhe të tjerëve varësinë njerëzore kun- drejt pavarësisë së Absolutit. Ne duhet t'i drejtohemi Atij dhe nga Ai të kërkojmë ndihmë. Vetvetja jonë, shkenca aktuale botërore, individët e fuqishëm nuk mund të ofroj- në përkrahjen që na nevojitet dhe të na ofrojnë sigurinë që na mungon.
Xhuhdi. Nijeti i pastër dhe duaja e sinqertë na çon në etapën e tretë, atë të angazhimit të sinqertë, të ndërgjegj- shëm dhe maksimal në çdo veprim e aktivitet. Myslimani i mirëfilltë angazhohet në sendërtimin e synimeve, por ai nuk humb kohë rreth rezultatit të angazhimit. Këtu qën- dron dallimi ndërmjet konceptit islam dhe materialist tëfitimit. Koncepti islam synon kënaqësinë e Krijuesit me angazhimin e bërë, kurse fitimi material është pasojë e punës, dhuratë e Allahut për njerëzit. Madje, myslimani i mirëfilltë jo vetëm që sheh ndërhyrjen e Krijuesit në këtë, por madje sheh edhe sprovën në sadaka dhe zekat. Mysli- mani, pasurinë e tij ia përshkruan Krijuesit, kurse materia- listi ia përshkruan meritës së vetvetes.
Koncepti materialist është ndryshe. Ai punën pa kom- pensim material e quan të kotë, madje të pakuptimtë. Mosrezultimi me fitim i punës së caktuar për materialistët është humbje kohe dhe regres.
Në këtë angazhim ekzistojnë dy rreziqe:
- Tërbimi, zemërimi dhe rebelimi i njeriut për shkak se gjërat zhvillohen si do Allahu e jo njeriu;
- Dëshpërimi i njeriut me përcaktimin e Allahut, infe- rioriteti nga i cili rezulton humbja e shpresës dhe vullnetit për punë të mëtejme.
Kjo gjendja jonë i ngjan reagimit të shejtanit në rastin kur duhej t'i nënshtrohej njeriut. Shejtani, një kohë të gjatë i nënshtrohej Allahut, shoqërohej me engjëjt, dhe shfaqte përulje të plotë. Por për shkak të vendimit të Kri- juesit që të gjitha krijesat do t'i përuleshin njeriut, e nxiti rebelimin e shejtanit, urrejtjen e tij dhe madje refuzimin e urdhrit të Allahut. Të tillët nuk pajtohen me faktin se ur- dhri i Allahut është përfundimtar, kurse planet tona janë në funksion të pjesës njerëzore. Për këtë arsye, duhet pa- sur kujdes kur dëshiron ta qortosh fatin, sepse një hadith kutsi thotë: "O njcri, kur dëshiron ta qortosh fatin, kujdes, Unë jam fati". (Hadithin e transmeton Ebu Hurejre, kurse e shënon Ibn Asakiri dhe Ibn Nexhari)
Rreziku i dytë është dëshpërimi ynë për shkak të rezul- tateve të pritura, por të parealizuara dhe frustrimi e infe- rioriteti për këtë rast. Këto janë gjendje normale të nje- riut në rrugën e tij jetësore. Njeriu, kur has në ndërlikime, nuk duhet të humbë kontrollin mbi arsyen, ndjenjat dhe shpirtin e tij, por ai duhet të bëjë angazhimin maksimal fizik, intelektual dhe shpirtëror dhe të kërkojë ndihmën dhe lehtësinë e Zotit. Ajo ndihmë do të vijë, por varet edhe nga faktori i meritës, edhe nga faktori i sprovës. Të gjithë pejgamberët kanë duruar dhe punuar, punuar dhe duruar. Shembulli i tyre duhet të bëhet mësuesi ynë në çdo rast.
Allahu është absolut. Atij i përket dija absolute. Njeriu është relativ dhe merita e tij është relative.
(Artikulli ynë është rezultat i interpolimit të shkrimit në web faqen vijuese dhe përshtatjeve të caktuara: http:// www.znaci.com/islam_u_drustvu/kritika_drustva/ art4_0.html).